Skip to main content

Bài 031 - Kế thừa - Inheritance

1. Khái niệm kế thừa là gì?​

Kế thừa (Inheritance) là một trong những tính chất cốt lõi của lập trình hướng đối tượng. Nó cho phép bạn tạo ra một lớp mới (subclass) dựa trên một lớp đã có (superclass), kế thừa lại các thuộc tính và phương thức của lớp cha.

Hiểu nôm na:

“Một đứa con có thể thừa hưởng tài sản và kỹ năng từ cha mẹ.”

2. Lợi ích của kế thừa​

  • ✅ Tái sử dụng mã nguồn (code reuse) → Giảm trùng lặp, tiết kiệm thời gian.
  • ✅ Bảo trì dễ hơn → Sửa đổi tại lớp cha, tất cả lớp con đều được cập nhật.
  • ✅ Mở rộng hệ thống dễ dàng → Có thể xây thêm các lớp con từ lớp cha mà không đụng đến lớp cha.

3. Ví dụ thực tế: Phần mềm quản lý trường đại học​

Giả sử bạn cần xây dựng phần mềm quản lý cho một trường học, có các loại người dùng:

  • Sinh viên
  • Giảng viên
  • Nhân viên

Tất cả họ đều có điểm chung như:

  • Mã số
  • Họ tên
  • Địa chỉ

Nếu bạn tạo ba class riêng biệt, bạn sẽ bị trùng code rất nhiều. Giải pháp: tạo một class Person làm lớp cha, rồi cho các class con kế thừa lại.

4. Cách cài đặt kế thừa trong Python​

# Lớp cha (Super Class)
class Person:
    def __init__(self, id, name):
        self.id = id
        self.name = name

# Lớp con kế thừa từ Person
class Employee(Person):
    def __init__(self, id, name, salary):
        super().__init__(id, name)  # Gọi hàm __init__ của Person
        self.salary = salary

    def printDetails(self):
        print(self.id)
        print(self.name)
        print(self.salary)

# Tạo đối tượng
e = Employee(101, "Rahul", 40000)
e.printDetails()

Kết quả in ra:​

101
Rahul
40000

5. Giải thích mã lệnh​

  • Person là lớp cha chứa các thuộc tính chung.
  • Employee kế thừa từ Person và thêm thuộc tính salary.
  • super().__init__() được dùng để gọi constructor của lớp cha, tránh viết lại mã trùng lặp.

6. Sơ đồ kế thừa minh họa​

Person
├── Student
│   ├── EnggStudent
│   └── MgmtStudent
└── Faculty
    ├── Prof
    ├── AstProf
    └── AssociateProf

Employee
├── SalesEmb
├── HREmb
├── MarketingEmb
└── SDEEmb

7. Các loại kế thừa thường gặp trong Python​

Loại kế thừaMô tả
Kế thừa đơn (Single Inheritance)1 lớp cha → 1 lớp con
Kế thừa đa cấp (Multilevel Inheritance)lớp A → lớp B → lớp C
Kế thừa đa hình (Multiple Inheritance)lớp con kế thừa từ nhiều lớp cha
Kế thừa phân cấp (Hierarchical Inheritance)1 lớp cha → nhiều lớp con

8. Các khái niệm nâng cao​

🌀 Ghi đè phương thức (Overriding)​

  • Lớp con có thể định nghĩa lại phương thức của lớp cha.
class Animal:
    def speak(self):
        print("Animal speaks")

class Dog(Animal):
    def speak(self):
        print("Dog barks")

Dog().speak()  # ➜ In ra "Dog barks"

🧩 Lớp trừu tượng (Abstract Class)​

  • Không thể tạo đối tượng từ lớp này.
  • Chỉ dùng làm khung cho các lớp con kế thừa.

9. Mọi class đều kế thừa từ object​

Trong Python 3, mọi class ngầm định kế thừa từ object. Điều này giúp thống nhất cấu trúc và hỗ trợ các tính năng như:

  • __str__(), __repr__()
  • __eq__(), __lt__()
  • Các method đặc biệt khác
class ABC(object):
    pass

# hoặc đơn giản hơn:
class ABC:
    pass

10. Kết luận​

  • Kế thừa giúp mã gọn hơn, dễ bảo trì và mở rộng.
  • Bạn nên dùng kế thừa khi có quan hệ "is-a" (là một) giữa các đối tượng.
  • Tránh lạm dụng kế thừa nếu các lớp không thực sự liên quan.

🧠 Bài tập gợi ý​

  1. Viết class Vehicle, sau đó tạo các class con như Car, Motorbike kế thừa từ Vehicle.
  2. Tạo class Account, rồi tạo SavingAccount và CheckingAccount kế thừa và mở rộng hành vi.
  3. Thử viết phương thức display() trong lớp cha, sau đó ghi đè ở lớp con.